Wat staat er in de asielwetten?
1. Het tweestatusstelsel
Het kabinet wil een nieuwe wet invoeren: het tweestatusstelsel. In deze wet wordt er verschil gemaakt tussen twee groepen mensen die bescherming nodig hebben:
- Vluchtelingen: mensen die vervolgd worden vanwege ras, geloof, nationaliteit, sociale groep of politieke overtuiging.
- 'Subsidiair beschermden': mensen die geen vluchteling zijn volgens dat verdrag, maar wel gevaar lopen als ze terugkeren naar hun land (bijvoorbeeld door oorlog of marteling).
Nu maakt de overheid géén verschil tussen de rechten van deze twee groepen. Beiden krijgen een vergelijkbare verblijfsvergunning en mogen hun gezinsleden laten overkomen. In het nieuwe stelsel verandert dat.
Wat verandert er precies?
Gezinshereniging wordt strenger. Niet alle gezinsleden mogen nog naar Nederland komen: alleen de partner en minderjarige kinderen. Voor ongehuwde partners, pleegkinderen en oudere kinderen die nog afhankelijk zijn, geldt het recht op gezinshereniging straks niet meer.
Voor subsidiair beschermden komen daar nog extra eisen bij. Zij mogen hun partner en kinderen alleen laten overkomen als ze voldoen aan drie voorwaarden:
- De twee jaar wachttijd moet verstreken zijn sinds hun verblijfsvergunning is toegekend
- Ze moeten voldoende inkomen hebben
- Ze moeten een woning hebben
In de praktijk zijn deze voorwaarden voor de meeste mensen niet haalbaar. Gezinnen blijven daardoor gescheiden. Dat is niet alleen hartverscheurend, het botst met de rechten van het kind én het recht op gezinsleven.
De gevolgen van het tweestatusstelsel voor vluchtelingen en onze samenleving
Meedoen wordt bijna onmogelijk
De gevolgen zijn groot. Gezinsleden blijven achter in gevaarlijke situaties. Dit geeft veel stress en onzekerheid, juist bij mensen die bescherming nodig hebben. Ook maakt het meedoen aan de samenleving moeilijker: zonder gezin, zonder zekerheid en met een tijdelijk verblijf is het moeilijk om een bestaan op te bouwen.
Slechte voorbereiding, hoge werkdruk
De invoering van het stelsel is bovendien slecht voorbereid. Belangrijke uitvoeringstoetsen ontbreken. Gemeenten worden daarnaast opgezadeld met extra werk, en zelfs de IND twijfelt over de juridische houdbaarheid.
Sterker nog: de invoering zal de druk op de IND en rechtspraak vergroten. Daardoor nemen de wachttijden toe, en verslechtert de situatie voor vluchtelingen én onze samenleving. Terwijl het doel – minder mensen laten komen – nauwelijks is onderbouwd, zijn de negatieve gevolgen wél heel concreet.
Al bewezen: geen oplossing
Het kabinet zegt met deze wet het asielsysteem te willen ontlasten. Maar het tweestatusstelsel lost de huidige problemen niet op. In 2000 is dit systeem juist afgeschaft, omdat het onderscheid tussen twee soorten vergunningen leidde tot extra rechtszaken en toenemende druk op rechters. Toch grijpt het kabinet nu opnieuw naar deze oude maatregel, zonder bewijs dat het werkt.
2. De asielnoodmaatregelenwet
Met de asielnoodmaatregelenwet wil het kabinet het asielbeleid flink aanscherpen. Het doel: zorgen dat er in Nederland minder mensen asiel aanvragen dan in andere Europese landen.
Wat verandert er precies?
1. Geen verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd meer
De verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd verdwijnt en de eerste, tijdelijke vergunning wordt ingekort van vijf naar drie jaar. Ook tussentijdse intrekking blijft mogelijk. Zelfs wie hier werkt, studeert of kinderen op school heeft, blijft dus leven in onzekerheid.
2. Beperkingen in gezinshereniging
Vluchtelingen mogen geen meerderjarige kinderen of ongehuwde partners meer laten overkomen. Ook pleegkinderen waarvan de eigen ouders zijn overleden én afhankelijke jongvolwassenen vallen buiten de regeling - zelfs als ze zonder hun ouders gevaar lopen.
3. Voornemenprocedure IND vervalt
Een vluchteling krijgt niet meer de kans te reageren op een geplande afwijzing door de IND. Daardoor krijgen mensen minder kans om fouten te herstellen of extra bewijs te leveren.
4. Strengere beoordeling van nieuwe informatie
Als een asielzoeker tijdens de procedure met nieuwe feiten komt, worden die voortaan zwaarder getoetst. Wie belangrijke informatie pas later kan aantonen, loopt dus meer risico op onterechte afwijzing.
5. Afspraak gemist = aanvraag afgewezen
Asielzoekers die door eigen schuld een IND-afspraak missen, kunnen direct worden afgewezen. Per ongeluk een brief misgelopen, of was er iets niet duidelijk? Dan moet je met een goede verklaring komen, anders heb je pech.
6. Strengere regels bij veroordeling
De IND krijgt meer mogelijkheden om mensen die geen verblijfsrecht (meer) hebben, ongewenst te verklaren en uit te zetten. Óók als terugkeer gevaarlijk is.
De gevolgen van de asielnoodmaatregelenwet voor vluchtelingen en onze samenleving
Geen perspectief, maar stilstand
Ook de asielnoodmaatregelenwet maakt het moeilijker voor vluchtelingen om in Nederland een veilig bestaan op te bouwen. Zo zorgt de afschaffing van de permanente vergunning voor jarenlange onzekerheid en veel stress. Want hoe werk je aan je toekomst als je niet zeker weet of je mag blijven?
Werkgevers nemen daarnaast liever geen mensen aan met een tijdelijke status. Het gevolg? Minder mensen in Nederland die meedoen, hun talenten kunnen inzetten, of zich écht een onderdeel voelen van de samenleving. Geen perspectief, maar stilstand.
Gevaar van onterechte afwijzingen
Door de strengere regels neemt het risico toe dat mensen onterecht worden afgewezen. Daardoor kunnen zij op straat belanden, zonder bescherming of onderdak. Of erger: teruggestuurd worden naar een land waar ze hun leven niet zeker zijn.
Extra rechtszaken en langere wachttijden
De maatregelen zorgen voor méér bezwaarprocedures, méér rechtszaken en extra werk voor de IND en de rechtbanken. Daarmee nemen ook de wachttijden voor vluchtelingen én de kosten voor de samenleving toe.
Bovendien is het zeer de vraag of sommige onderdelen, zoals de beperking van gezinshereniging, juridisch houdbaar zijn. Zelfs de IND heeft daar twijfels over.
Nieuwe regels gelden direct – zonder overgangstijd
De nieuwe regels gaan direct in, óók voor mensen die al maanden wachten op een besluit. Een aanvraag die gisteren nog tot hereniging zou leiden, wordt morgen afgewezen. Dit tast het vertrouwen in de overheid aan en zet het leven van duizenden mensen op z’n kop.
Schrijnende situaties door beperking gezinshereniging
Door ongehuwde partners, pleegkinderen en meerderjarige kinderen uit te sluiten van gezinshereniging ontstaan onrechtvaardige situaties. Gezinnen blijven gescheiden, ook als ze jarenlang hoop hadden op hereniging. Dit druist in tegen het recht op gezinsleven en het belang van het kind.
Asmaa: ‘Mijn dochter blijft straks als enige in Syrië achter’
Al meer dan een jaar wacht de Syrische Asmaa op hereniging met haar gezin. Door de nieuwe asielwetten mag haar oudste dochter (19) straks als enige níet naar Nederland komen. ‘Maar zij is evengoed nog een kind dat haar familie nodig heeft.’
3. Het strafbaar stellen van ongedocumenteerden
Naast bovenstaande aankondigingen, heeft de Tweede Kamer ook ingestemd met een wijziging op de asielnoodmaatregelenwet. Deze maakt illegaal verblijf strafbaar.
Wat verandert er precies?
Mensen zonder geldige verblijfsvergunning plegen straks een strafbaar feit, alleen al door in Nederland te zijn. Nu is dat nog niet zo: zonder papieren zijn is geen misdrijf, maar een overtreding van de vreemdelingenwet.
Met deze wetswijziging kan iemand straks worden vervolgd, een boete krijgen of zelfs in de gevangenis belanden - puur omdat diegene hier verblijft zonder geldige papieren.*
* In het oorspronkelijke voorstel stond dat ook hulp aan mensen zonder geldige verblijfspapieren strafbaar zou worden. Maar dat gaat niet door. Minister van Weel heeft aangegeven het wetsvoorstel aan te passen. Volgens de Raad van State mag hulpverlening geen misdrijf zijn.
De gevolgen van het strafbaar stellen van mensen zonder vergunning
Deze wet treft een kwetsbare groep. Soms wonen mensen al jaren in Nederland, werken ze hier of wachten ze op een besluit van hun asielprocedure. Door strafbaarstelling raken ze verder buitengesloten:
Zorg, veiligheid en basisrechten komen in het gedrang
Mensen zonder papieren durven minder snel medische hulp te zoeken of melding te maken van uitbuiting of geweld.
De maatregel lost niets op
De inspectiediensten voor justitie, zorg en onderwijs, maar ook politie en huisartsen waarschuwen: deze wet leidt niet tot beter beleid, maar ondermijnt de samenleving. In de praktijk zullen mensen niet sneller vertrekken, maar verdwijnen in de anonimiteit. De echte problemen – zoals lange wachttijden en een vastgelopen asielketen – worden er niet mee opgelost.
Asielwetten: de noodzaak ontbreekt
Het kabinet noemt de huidige situatie een ‘noodsituatie’, maar de cijfers geven daar geen aanleiding toe.
Asielmigratie is al jaren een stabiel, en slechts een klein deel (12%) van de totale migratie naar Nederland. Daarnaast is het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt het afgelopen jaar juist gedaald. Problemen zoals woningnood, personeelstekorten of stikstof zijn niet veroorzaakt door vluchtelingen – en worden ook niet opgelost door hen minder bescherming te bieden.
De huidige druk op het opvangsysteem is het gevolg van politieke keuzes. Deze wetten pakken de oorzaken niet aan, maar verleggen het probleem.
Petitie al meer dan 100.000 keer getekend
Alleen de Eerste Kamer kan deze wetten nog stoppen. Daarom startten we een petitie waarmee we de Eerste Kamer oproepen: stem tégen de asielwetten. Heb jij de petitie ook al getekend?